Depresja u dzieci – co warto wiedzieć?
piątek, 24 lutego 2023
:: Konsultacje Skype online - umów najbliższy termin >
Na depresję zachorować może każdy… Niestety dzieci też… Według badań około 1% dzieci w wieku przedszkolnym zmaga się z depresją, a około 2% dzieci między 6 a 12 rokiem życia.
Dziecięca depresja objawia się bardzo podobnie jak u dorosłych, też widoczny jest brak energii i chęci oraz zły nastrój, który u dzieci często objawia się drażliwością. A zachowania te w przypadku dzieci mylnie uznawane bywają za złe zachowanie wynikające z kiepskiego wychowania.
Dziecięca depresja przychodzi niepostrzeżenie, zanim zostanie zauważona może minąć dużo czasu. A nawet zauważona, nie zawsze jest łatwa do zdiagnozowania.
Objawy depresji są klasyfikowane podobnie u wszystkich niezależnie od wieku czy płci. Ale należy pamiętać, że u każdego może ona wyglądać trochę inaczej, może mieć inny przebieg trochę inne objawy i inne nasilenie objawów
Zgodnie z klasyfikacją DSM-V
- objawy wskazujące na występowanie depresji to utrzymujące się codziennie, przez większość dnia (przez okres minimum 2 tygodni):
- obniżony nastrój;
- spadek zainteresowań oraz zdolności do odczuwania przyjemności;
- spadek lub przyrost masy ciała,
- wahania łaknienia;
- bezsenność lub nadmierna senność;
- nadmierne pobudzenie lub zahamowanie psychomotoryczne;
- zmęczenie i utrata energii;
- zaniżone poczucie własnej wartości;
- nadmierne lub nieadekwatne poczucie winy trudności z utrzymaniem koncentracji uwagi oraz z podejmowaniem decyzji nawracające myśli o śmierci,
- nawracające myśli samobójcze,
- próby samobójcze lub konkretny plan popełnienia samobójstwa (APA, 2015).
U dzieci w depresji szczególnym objawem jest nasilona drażliwość – która w zachowaniu przejawia się: niekontrolowanymi wybuchami złości, żalu, płaczu, krzyku czy wrogości. Innym charakterystycznym dla dzieci objawem są objawy somatyczne – im młodsze dziecko, tym częściej będą występowały objawy somatyczne – bóle brzucha, bóle głowy, kołatanie serca, duszności, biegunka, moczenie nocne. U dzieci w wieku przedszkolnym zaobserwować można regres, zdarza się że dzieci przestają mówić i moczą się w dzień. Dzieci też doświadczają lęku o siebie i innych, często pojawia się u nich też poczucie winy. Martwią się o to co będzie w przyszłości, trzeba być szczególnie czujnym na sformułowania: „wiem, że nic mi się nie uda”, „nic z tego nie będzie”, „jestem za głupi żeby się tego nauczyć”, „jesteś na mnie zła”, „to moja wina, że mamę boli głowa”, „czy to moja wina, że …”, „nic dobrego mnie nie spotyka”, „wszyscy mają do mnie pretensje”.
Zdarza się, że dzieci z depresją nie są w stanie opowiedzieć o tym co czują, czasem wynika to z wieku, ale może być objawem choroby i towarzyszącym uczuciem pustki, smutku czy przytłoczenia. Czasem wystarczy spojrzeć na minę dziecka, która może wyrażać jego nastrój/samopoczucie, które jest cierpieniem, a w przypadku dzieci bywa mylone z niezadowoleniem czy wręcz naburmuszeniem.
Dzieci, doświadczają zaburzenia funkcjonowania we wszystkich obszarach, uczucie pustki, przytłoczenia, smutku, zmęczenia czy lęku, które utrzymują się przez większą część dnia, mogą przekładać się na brak motywacji, chęci do nauki, wykonywania prac domowych czy wręcz odmowy uczęszczania do szkoły. Bywa, że dzieci wycofują się z życia, unikają kontaktów z rówieśnikami a czas spędzają grając na komputerze – dzięki temu odcinają się od myślenia, odczuwają ulgę bo zajęte są czymś innym i cierpienie staje się jedynym sposobem radzenia sobie. A to może przyczynić się do trudności w koncentracji uwagi, trudności z zapamiętywaniem, co przekłada się na trudności szkolne – pomimo wkładanych starań oceny są coraz gorsze.
Może też się pojawić napięcie, które swoje źródło może mieć w lęku i drażliwości, co wpływa u niektórych na poziom pobudzenia – dziecko ma trudności aby usiedzieć w ławce, wstaje, kręci się – co nie jest mile widziane przez nauczyciela. Zwraca się uwagę w sposób negatywny, żeby siedziały na miejscu, a to utwierdza dziecko w poczuciu bycia niewystarczającym, czy bycia gorszym od innych – a to nasila objawy zamiast pomóc. Innym ważnym objawem będzie utrata zainteresowań i nie odczuwanie przyjemności z tego, co do tej pory tę radość przynosiło – dziecko przestaje się bawić, rysować, a wcześniej bardzo to lubiło.
I w końcu, to co najtrudniejsze… częste są myśli samobójcze i poczucie braku sensu życia. Wśród dzieci ryzyko popełnienia samobójstwa jest niższe niż u nastolatka, ale coraz częściej obserwujemy takie próby również u młodszych dzieci.
Objawem charakterystycznym w dziecięcej depresji są również trudności ze snem, zarówno nadmierna senność jak i bezsenności – kłopoty z zasypianiem czy wybudzaniem się.
Zmiany w sposobie odżywiania również można zaobserwować bardzo często – brak apetytu lub nadmierny apetyt.
Bardzo istotne jest to, że depresja wieku rozwojowego charakteryzuje się współwystępowaniem innych zaburzeń psychicznych. Według badań od 40% do 70% dzieci chorujących na depresję ma co najmniej jedno zaburzenie psychiczne – najczęściej są to: zanurzenia lękowe, zaburzenia zachowania, zaburzenia opozycyjno-buntownicze. Dlatego bardzo ważna jest dokładna i rzetelna diagnoza, aby można było zaplanować skuteczne leczenie wszystkich objawów i trudności.
Liczba dzieci chorujących na depresję z każdym rokiem wzrasta, a średnia wieku obniża się…
Dlatego wszyscy dorośli, rodzice, opiekunowie, nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy, psychologowie – osoby mające kontakt, pracujące z dziećmi – musimy być czujni na każdą zmianę zachowania u dziecka. Pamiętajmy – za każdym trudnym zachowaniem dziecka kryje się jakieś cierpienie!
Alicja Krawczyk
psycholog >
Praktyk Terapii Któtkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu
Bibliografia:
- American Psychiatric Association (2015). Kryteria Diagnostyczne z DSM- 5. Wrocław: Edra&Partner.
- American Academy of Child & Adolescent Psychiatry Depression in Children and Teens
- Fundacja Twarze Depresji. O depresji u dzieci. https://twarzedepresji.pl/o-depresji-u-dzieci
- Psychoterapia poznawczo-behawioralna dzieci i młodzieży. Sopot: GWP Link-Dratkowska E. (2011)
- Depresja dzieci i młodzieży — podejście poznawczo-behawioralne. Teoria i terapia. Psychiatria 2011;8(3):84-90.
