• Promocje
• Pakiety
• Pedagog
• Psycholog
• Seksuolog
• Szkolenia
• Diagnoza
• Coaching
• Opinie

CHAD – co to właściwie jest?

wtorek, 4 października 2022

:: Konsultacje i terapia  online- umów najbliższy termin >

Choroba afektywna dwubiegunowa, albo zaburzenia afektywne dwubiegunowe to zespół zaburzeń, w którym występują okresy depresji i okresy manii  oraz okresy epizodów mieszanych.

Epizod depresyjny objawia się silna utratą radości z życia, zmęczeniem, trudnościami z koncentracją zapamiętywaniem czy w ogóle procesami myślowymi. Występuje również znaczące obniżenie nastroju i co się z tym często wiąże unikanie kontaktu z bliskimi. Chory wycofuje się z życia rodzinnego. Zauważyć można spadek energii oraz aktywności, trudności w podejmowaniu prostych czynności, np. związanych z higieną osobistą czy wstawanie w ogóle. Zdarza się, że pacjent potrafi przesypiać cały dzień oraz noc, ma problemy z pobieraniem i trawieniem jest lękliwy i spięty.

A bardzo istotne jest to, że w czasie epizodu depresyjnego jest bardzo negatywnie nastawiony do świata, ludzi, całego otoczenia.

Epizod maniakalny objawia się nadmiernym poczuciem radości, euforii i dobrego humoru. Zwykle nieadekwatnie do sytuacji. A co istotne wysoki nastrój może może bardzo szybko zamienić się na nerwowość, drażliwość czy wręcz agresję.

Osoba chorująca, będąca w manii może stawać się dominująca czy władcza, chętnie zarzuca wtedy innym swoje poglądy, plany czy przekonania. Oczekuje natychmiastowego zaspokojenia potrzeb, w innym wypadku wpada w agresję słowną i/lub fizyczną. Sami pacjenci mówią o gonitwie myśli oraz o silnym pobudzeniu.

 Epizod mieszany objawia się jednoczesnym występowaniem objawów depresji jak i manii. Stany mieszane są zawsze bardzo wnikliwie obserwowane i oceniane przez lekarzy oraz terapeutów. W tym okresie osoby chorujące bardzo często przejawiają zachowania i myśli samobójcze, co może być szczególnie niebezpieczne.

Jakie są objawy choroby afektywnej dwubiegunowej?

 Epizod depresyjny objawia się tym wszystkim co obserwować możemy przy depresji, czyli silne zmęczenie, utrata energii do życia i robienia czegokolwiek. Znacząca jest też trudność w podejmowaniu decyzji i codziennych działań oraz czynności – wstawanie, ubieranie, mycie się, jedzenie, itp. Bardzo istotnym czynnikiem jest spowolnienie tempa myślowego oraz wypowiedzi, zaburzenia koncentracji uwagi oraz zaburzenia pamięci.

Może również dojść do zahamowania psychoruchowego, kiedy chory pozostaje w bezruchu i nie można nawiązać z nim kontaktu ani wzrokowego, ani słownego.

Dodatkowo pojawia się nadmierna senność, czyli hipersomnia. Zazwyczaj mamy również do czynienia ze spadkiem popędu seksualnego oraz zaburzeniami apetytu. Pojawiają się również zwiększone poczucie lęku oraz napięcia. Występuje zmienność nastroju, a w związku z tym skłonność po popadania w irytację. W skrajnych przypadkach CHAD prowadzi do kompletnej utraty sensu życia, co sprawia że chory zaczyna pragnąć śmierci, pojawiają się skłonności samobójcze.

Przy bardzo nasilonych objawach depresyjnych mogą pojawić się objawy wytwórcze czyli psychotyczne. Najczęściej są to depresyjne urojenia, nie ma mające nic wspólnego z rzeczywistością. Pojawia się np. ogromne poczucie winy, katastrofy czy nieuleczalnej choroby. Rzadko pojawiają się halucynacje słuchowe – głosy oskarżające chorego.

Ciekawy jest fakt, że liczba epizodów depresyjnych, jakich doświadcza chory z rozpoznaniem CHAD, jest zwykle znacznie większa, niż liczba epizodów depresyjnych w chorobie afektywnej jednobiegunowej.

 Epizod maniakalny, w którym mamy do czynienia z nastrojem podwyższonym. Charakterystycznym objawem jest nadmierne poczucie radości i szczęścia, a właściwie euforii. Czy nawet wesołkowatość i nadpobudliwość, która kompletnie nie jest adekwatna do sytuacji. W manii bardzo łatwo może dojść do zmiany nastroju z euforii do drażliwości i agresji czy wrogości. Zdarza się, że pojawia się nastrój ekspansywny, czyli chęć dominacji, forsowania własnych planów i woli. Występuje wtedy silna potrzeba realizacji własnych potrzeb, a kiedy nie są one zaspokajane natychmiast, prowadzi to do silnej frustracji połączonej z agresją zarówno słownej jak i fizycznej. Ale może też pojawić się autoagresja.

 W epizodzie manii kontakt słowny z pacjentem może być utrudniony, ponieważ mówi szybko, na słowotok i bardzo trudno mu przerwać. W skrajnych przypadkach te wypowiedzi są niezrozumiałe dla słuchacza, ponieważ mogą składać się z abstrakcyjnych konstrukcji niepowiązanych ze sobą zlepków słów. Wypowiedzi bywają nielogiczne, a słowa czasem są tworzone na bieżąco przez chorego. Osoba chora może być bezkrytyczna dla swoich objawów, bo czuje się dobrze, więc taki stan może choremu odpowiadać, bo np. jak sami chorzy mówią „nigdy nie czułem się tak dobrze jak teraz”, „chcę się tak czuć już zawsze”. Co wpływa na traktowanie choroby, uznać mogą, że nie ma potrzeby się leczyć, i nie zgłaszają się na wizyty do psychiatry, a sugestie konieczności udania się do lekarza będzie odrzucał.

W manii pacjent ma poczucie zwiększonej energii życiowej i zmniejszonej potrzeby snu, brak poczucia zmęczenia, co często sprawia, że ma poczucie, że może zrobić wszystko. Bywa, że w tym okresie chory podejmuje niekontrolowane działania i zachowania, które są niezgodne z jego systemem wartości, to mogą być np. ryzykowne kontakty seksualne z obcymi bez zabezpieczenia, bójki, awantury z innymi. Pojawia się wiele zachowań impulsywnych, które mają na celu przyjemność i dążenie do przyjemności.

Osoba doświadczająca manii może mieć również nieadekwatnie zawyżona samoocenę, co wiąże się z tym, że ocenia zbyt optymistycznie to co się dzieje. Dodatkowo może pojawić się wyostrzenie zmysłów, intensywniejsze doświadczanie smaków, dźwięków lub w ogóle wrażeń płynących ze zmysłów.

Mogą pojawić się objawy psychotyczne, np. urojenia wielkościowe – dotyczące własnej nieograniczonej mocy, z wielka misją i nieograniczonymi możliwościami. Może pojawić się również utożsamienie z kimś niezwykłym, np. Piłsudskim, Napoleonem czy Chrystusem. Może pojawić się podejrzliwość bycia obserwowanym czy prześladowanym – urojenia prześladowcze.

Podczas epizodu manii może pojawić się spadek apetytu oraz spadek pragnienia, co może doprowadzić do spadku formy i odwodnienia, czy wręcz wyczerpania organizmu.

 Epizod hipomaniakalny, w porównaniu do epizodem manii, charakteryzuje się występowaniem mniejszej liczby objawów i mniejszym ich nasileniem oraz krótszym czasem trwania.

Często w hipomanii występują trudności w koncentracji uwagi ale bez objawów psychotycznych. Objawy nie są mocno nasilone, więc chory nie uważa, za konieczne leczenia. Ten epizod jest łagodniejszy, więc bywa traktowany za nadrabianie zaległości, lub wracanie po okresie depresji.

Epizod mieszany przejawia się jednoczesnym występowaniem objawów zarówno depresji, jak i manii/hipomanii.

 
Jakie mogą być przyczyny wystąpienia CHAD?

 W przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej bardzo ważne są czynniki biologiczne. Czyli Zaburzenia równowagi neuroprzekaźników w mózgu, ale też somatyczne choroby towarzyszące, takie jak np. niedoczynność tarczycy.

Bardzo ważnym czynnikiem są też geny, a właściwie przede wszystkim geny, a konkretnie szczególna ich konfiguracja, której nie da się przewidzieć.

To co jednak jest bardzo ważne, to że samo podłoże genetyczne nie warunkuje rozwoju choroby. Tylko kiedy wystąpi sprzężenie z innymi istotnymi czynnikami, takimi jak czynnikami społecznymi, psychologicznymi, nadużywanie substancji psychoaktywnych czy występowanie pewnych chorób somatyczny – zwiększa się podatność na wystąpienie CHAD.

 Jak się rozpoznaje CHAD?

Chorobę afektywną dwubiegunową rozpoznaje się, kiedy wystąpią co najmniej dwa  nawroty choroby, w tym co najmniej jeden epizod manii (lub hipomanii) lub tzw. epizod mieszany. Może to być jeden lub kilka epizodów manii (hipomanii) lub epizodów mieszanych rozdzielonych jednym lub kilkoma epizodami depresji.

 Diagnostyka choroby afektywnej dwubiegunowej jest bardzo trudna. Dlatego bywa niezdiagnozowana przez wiele lat lub formułowane są niewłaściwe rozpoznania i w związku z tym bardzo często jest niewłaściwie leczona.

Najczęściej jest diagnozowana między 20 a 30 rokiem życia.

Bardzo ważne jest aby pilnować i zwracać uwagę na choroby współistniejące, czy zaburzenia towarzyszące albo choroby somatyczne, np. wspomniana niedoczynność tarczycy. Stała kontrola stanu zdrowia jest niezbędna, ponieważ może dojść do rozstrojenia stanu psychicznego i pogorszyć rokowania.

Bardzo ważna jest tez obserwacja i monitorowanie tendencji i/lub myśli samobójczych, około 15-50% pacjentów ma próby samobójcze, a około 15% popełnia samobójstwo.

Jakie są sposoby leczenia CHAD?

Leczenie, za względu na nawroty choroby jest długotrwałe, kilka lub kilkanaście lat, a czasem nawet przyjmowanie leków do końca życia.

Bardzo ważne aby leczenie było całościowe i obejmowało farmakoterapię, psychoedukację, ale też psychoterapię.

Jaka jest rola psychoedukacji?

Może odbywać się także dodatkowo w formie oddzielnych spotkań indywidualnych lub grupowych. Psychoedukacja może być skierowana do samych pacjentów, ale także może i powinna być proponowana rodzinom chorych.

Istotne jest aby nauczyć osobę chorą i jej bliskich jak obserwować objawy i jak je prawidłowo interpretować, a przede wszystkim jak wyłapać zwiastuny nawrotu i co wtedy należy robić – to bardzo ułatwia życie z chorobą.

 Jaka jest rola psychoterapii?

Psychoterapia zależy od przebiegu i stopnia nasilenia poszczególnych epizodów choroby afektywnej dwubiegunowej.

A jej celem w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej jest uzyskanie remisji w przebiegu epizodów choroby, co może dawać szansę na powrót do normalnego funkcjonowania oraz zapobieganie nawrotom choroby. Ważne jest też rozwijanie umiejętności kontroli własnych zachowań.

 Jaka jest rola farmakoterapii?

 W przewlekłym leczeniu farmakologicznym stosuje się leki stabilizujące nastrój, a ostatnio coraz częściej atypowe leki przeciwpsychotyczne. W przypadku epizodów depresyjnych czasami stosuje się leki przeciwdepresyjne.

W przypadku ostrego stanu stosuje się inną strategię niż w przypadku leczenia długoterminowego. Bywa, że konieczna lub wskazana jest hospitalizacja, ale w lżejszych stanach, kiedy nie ma zagrożenia życia pacjent może odmówić leczenia szpitalnego.

Jeśli osoba chora na skutek objawów chorobowych ma nasilone myśli czy tendencje samobójcze, zagraża swojemu życiu lub życiu i zdrowiu innych osób, zgodnie z prawem – może być hospitalizowany bez zgody.

Choroba Afektywna Dwubiegunowa a praca

 Czy istnieje zawód idealny dla osób chorujących na chorobę dwubiegunową?

Niestety nie istnieje takie zawód, idealny dla chorujących. Ale istnieje szereg zawodów, w których osoby chorujące nie będą narażone na negatywne skutki pracy, które mogłyby wpływać na epizody choroby.

Jak wiadomo CHAD wiąże się z epizodami podwyższonego i obniżonego nastroju, albo epizody mieszane. Oprócz życia prywatne wpływa to również na życie zawodowego chorego.

Osoby doświadczające CHAD powinny zwracać uwagę na stabilność środowiska pracy. Dużą zmienność, a co za tym idzie stresujące sytuacje mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia epizodu maniakalnego lub depresyjnego. Wykazuje się również szkodliwość czy wpływ na objawy pracy w nocy. Co oznacza, że ważne jest aby osoba doświadczająca choroby afektywnej dwubiegunowej pracowała w stałych godzinach w ciągu dnia.

Analizując środowiska pracy i ryzyka związane z innymi czynnikami wpływającymi na pracownika wyłoniono kilka zawodów, które w pewnym sensie niwelują ryzyko obciążenia dużym stresem, presją czy nadmiernymi napięciami. Może to być na przykład bibliotekarz, archiwista albo ogrodnik.

Bibliotekarz pracuje w stosunkowo stabilnym otoczeniu ma mało kontaktu z ludźmi i występuje niewielkie narażenie na stresujące sytuacje, a dodatkowo nie jest to praca zmianowa tylko w stałych godzinach. W przypadku archiwisty sytuacja jest podobna, pracuje się z dokumentami i niewielkie jest narażenie na stres. A ogrodnik jeszcze do tego wszystkiego pracuje na świeżym powietrzu, wśród zieleni, co dodatkowo wpływa pozytywnie na nastrój i dobrostan psychiczny.

Dlatego zawsze warto zastanowić się, nad środowiskiem pracy. Niezależnie od tego czy doświadczasz choroby czy nie. To ważny czynnik, a czasem warunkujący to, czy się odnajdziesz i będziesz zadowolony z wykonywanej pracy.

Alicja Krawczyk

Psycholog 
Praktyk Terapii Krótkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu
Doradca Zawodowy