Narcyz, kim jest?
środa, 8 lutego 2023
:: Konsultacje Skype online - umów najbliższy termin >
Wszyscy znamy mit o Narcyzie – pięknym młodzieńcu zakochanym w sobie, który umarł z powodu nieszczęśliwej miłości.
Skąd Narcyz w psychiatrii?
Freud wspominał o narcyzmie pierwotnym w kontekście małych dzieci, niemowląt, które są skoncentrowane jedynie na zaspokajaniu swoich potrzeb. Dokładnie to samo dotyczy osobowości narcystycznej – jest skoncentrowana na sobie i swoich przeżyciach. Czasem nawet nie czuje potrzeby kontaktów społecznych, mają przekonanie o własnej wyjątkowości i byciu lepszym od innych. Żyją fantazjami i urojeniami o niezwykłych sukcesach, które odniosą w przyszłości i dostrzegają tylko dwie opcje – przegrana albo bycie najlepszym.
Natomiast Lorna Bejamin, amerykańska psycholog uważała, że narcyzm wynika z wychowania. Zaczyna się od tego, że rodzice chcą aby ich dziecko było wyjątkowe i miało same sukcesy. A dziecko dorastające z presją bycia wyjątkowym, czuje że takie jest. Tego typu wychowanie może pozostawić ślad w postaci poczucia, że miłość rodziców jest zależna od osiągnięć i sukcesów. Rodzice stawiają dziecko na piedestale jednocześnie stawiając mu bardzo wysokie wymagania.
Osobowość narcystyczna – co to jest?
Osobowość narcystyczna to egocentryczna, arogancka osobowość, która dba tylko o siebie. To człowiek, który mocno wierzy we własną wyjątkowość i wywyższa się ponad innych. Uważa się za najładniejszą, najmądrzejszą, perfekcyjną pod każdym względem i nie widzi w sobie wad.
Taka postać zwykle ma też drugie dno. Oprócz tego, że są próżni i egocentryczni, narcyzi mogą być bardzo niepewni w głębi duszy. Tacy ludzie często porównują się z innymi, są narażeni na ból i krzywdę oraz biorą sobie do serca opinie innych ludzi. Chociaż na zewnątrz wyglądają na twardych, w środku są kruche, a ich stan psychiczny można łatwo zachwiać.
Osobowość narcystyczna
Na początku narcyz wydaje się pewny siebie i uprzejmy. Często jest za późno, aby zdać sobie sprawę, że jest pozbawiony skrupułów i nie da się go kontrolować. Pytanie, które zadaje wiele osób, brzmi: „Dlaczego?” Dlaczego jedna osoba odczuwa potrzebę kontrolowania i niszczenia drugiej? Odpowiedź może być bardziej oczywista, niż ludzie sądzą.
Początkowo do narcyza podchodzi bardzo miła i otwarta osoba. Jednak instynktownie czuła, że nie jest tak dobry jak ona. To natychmiast zagraża narcyzowi. Aby zwalczyć brak poczucia bezpieczeństwa, automatycznie aktywowane są potężne i nieświadome mechanizmy obronne. Ekstremalne i nieświadome dewiacje pozwalają narcyzowi uwolnić się od niepewności, widząc „złe” cechy innej osoby. To sprawia, że narcyz czuje się uprawniony do kontrolowania i dominowania nad „problemem”.
Zdrowa emocjonalnie osoba jest świadoma niepewności i nie musi stosować zastraszania, aby poczuć się lepiej. Jest narcyzem, który nierealistycznie podchodzi do własnych niepewności i nieświadomie projektuje je na innych. W pewnym sensie ludzie zdrowi emocjonalnie są głównymi celami narcyzów, ponieważ brakuje im obrony. Osoby o elastycznych i plastycznych strukturach obronnych mają dostęp do głębokich i czasami niewygodnych emocji, takich jak: samoświadomość, żal, odpowiedzialność, empatia i odpowiedzialność. Niestety, narcyzi często bezlitośnie wykorzystują te głębsze zdolności i wykorzystują je na swoją korzyść.
Jednak człowiek o dobrym sercu nigdy nie powinien zmieniać tego, kim jest. Silna świadomość, wyrzuty sumienia, empatia i wgląd to wyższe zdolności emocjonalne, które pociągają osobę do odpowiedzialności i ciągłego rozwoju. Zdolności te mogą również pomóc ci pozostać blisko innych.
Cechy osobowości narcystycznej
Narcystyczne osoby uważają:
• Wierzą we własną wyjątkowość i wyjątkowe zdolności
• Wyolbrzymiają swoje osiągnięcia
• Sprawiają, że inni czują się gorsi
• Wykorzystują innych do osiągania własnych celów
• Uważają się za utalentowane osoby, które nie popełniają błędów
Trzeba wskazać różnice pomiędzy narcystycznym stylem funkcjonowania a zaburzeniem osobowości
Narcystyczny styl funkcjonowania – narcyzm przystosowawczy. Przejawiają osoby o silnych cechach przywódczych, które są pewne siebie i znające swoją wartość oraz skoncentrowane na realizacji zadań i celów. Takie, które mają ambicje, ale często zachowują się empatycznie w stosunku do innych i szanują ich prawa. Taka postawa nie będzie potrzebowała poddawania się terapii w celu skorygowania, są to zachowania całkowicie normalne i wynikające z cech temperamentu i charakteru. Takie osoby snują plany i marzenia i z powodzeniem je realizują. Są przekonane o swojej wyjątkowości i możliwościach a ich ocena jest właściwa i zgodna z rzeczywistością. Są w stanie ocenić swoje osiągnięcia realnie, a nie urojeniowo jak w przypadku osobowości narcystycznej.
Narcystyczne Zaburzenia Osobowości – narcyzm nieprzystosowawczy
W narcystycznym zaburzeniu osobowości, osoba nie wykazuje empatii, a raczej zachowania antyspołeczne czy agresywne. Jest skłonna do manipulowania innymi, aby osiągnąć swoje cele czy korzyści. Manipulowanie innymi nie wywołuje u tych osób poczucia winy czy wyrzutów sumienia, z powodu wykorzystywania innych. Zdarza się, że instrumentalnie traktują innych, a nawet prowadzą życie wykorzystując bliskich. Mają nieadekwatnie wysokie poczucie własnej wartości, a o swoich życiu snują opowieści złożone z samych sukcesów, talentów i wyjątkowości. Są bardzo wrażliwe na krytykę i niepewne, zakompleksione i łatwo tracą panowanie nad sobą, wpadają w złość.
Narcyzm nieprzystosowawczy jest uważany za objaw zaburzeń psychicznych, które mogą wstęp do rozwoju osobowości psychopatycznej.
Jak rozpoznać narcyza?
Narcyz będzie przewrażliwiony na swoim punkcie. Będzie przeżywał opinie, krytykę innych. Kiepsko radzi sobie, albo wręcz nie radzi sobie z porażkami. Porównuje się do innych, chce być najlepszy. Bycie najlepszym jest bardzo ważne, nie radzi sobie kiedy jest inaczej. Jest przekonany, że jest absolutnie wyjątkowy i posiada wiele wspaniałych talentów. Nie będzie wykazywał empatii do innych. Będzie bez problemu manipulował innymi dla swoich celów. Będzie posuwał się do kłamstwa aby zdobyć to, czego chce. Będzie oczekiwał, że inni będą wykonywać jego polecenia. Nie ma zdolności do bycia krytycznym wobec siebie, on sobie nigdy nie ma niczego do zarzucenia – to ktoś zranił jego. Odczuwa wyższość wobec innych. Ma trudności w utrzymywaniu relacji z innymi, często może czuć się zraniony i z tego powodu zrywać wieloletnie przyjaźnie czy związki. Często czuje zazdrość w stosunku do innych, w kwestii pozycji statusu czy majątku. Jest arogancki i wyniosły w kontaktach.
Alicja Krawczyk
psycholog >
Praktyk Terapii Któtkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu
