Dlaczego dzieci z ADHD mają niską samoocenę?
piątek, 21 lutego 2025
:: Konsultacje Skype online - umów najbliższy termin >
Dzieci z ADHD często doświadczają trudności, które wpływają na ich samoocenę. Nie wynika to wyłącznie z charakterystycznych dla tego zaburzenia wyzwań, ale również z reakcji otoczenia – rodziców, nauczycieli i rówieśników. Powtarzające się niepowodzenia, niezrozumienie oraz krytyka mogą sprawić, że dziecko zacznie postrzegać siebie jako „gorsze” od innych. Jakie czynniki wpływają na niską samoocenę u dzieci z ADHD i co możemy zrobić, aby im pomóc?
Ciągłe doświadczanie porażek
Jednym z najważniejszych czynników obniżających samoocenę dziecka z ADHD są częste trudności w realizacji codziennych zadań. Dzieci z tym zaburzeniem:
🔹 mają problem z koncentracją,
🔹 zapominają o obowiązkach,
🔹 nie kończą zadań na czas,
🔹 łatwo się rozpraszają.
W środowisku szkolnym często przekłada się to na niższe oceny, brak pochwał od nauczycieli, a czasem nawet kary. Kiedy dziecko wielokrotnie słyszy, że „musi się bardziej postarać” albo że „nie pracuje na miarę swoich możliwości”, zaczyna wierzyć, że faktycznie jest niewystarczająco dobre.
Co gorsza, dziecko z ADHD może starać się „bardziej”, ale z powodu charakterystyki swojego mózgu nie jest w stanie sprostać tym oczekiwaniom. Efektem tego jest frustracja i poczucie bezsilności, które prowadzą do wycofania i unikania wyzwań.
Negatywne reakcje otoczenia
Dzieci z ADHD często spotykają się z niezrozumieniem zarówno ze strony dorosłych, jak i rówieśników. Charakterystyczne dla nich zachowania, takie jak:
🔹 nadmierna ruchliwość,
🔹 przerywanie innym,
🔹 impulsywność,
🔹 zapominanie o ustalonych zasadach,
powodują, że często słyszą krytyczne uwagi. Nawet jeśli dorośli nie mają złych intencji, częste komunikaty w stylu:
❌ „Ile razy mam ci powtarzać?!”
❌ „Przestań się wiercić, skup się!”
❌ „Dlaczego znowu to zrobiłeś?!”
budują w dziecku przekonanie, że coś jest z nim „nie tak”. Jeśli dziecko ciągle słyszy, że „zawsze przeszkadza” albo „nigdy nie słucha”, zaczyna wierzyć, że rzeczywiście jest problematyczne.
Trudności w relacjach społecznych
Relacje rówieśnicze są kluczowe dla rozwoju dziecka, ale dzieci z ADHD często mają problemy z ich nawiązywaniem i utrzymywaniem. Mogą być postrzegane jako:
🔹 nadmiernie gadatliwe,
🔹 zbyt impulsywne,
🔹 nieprzewidywalne w reakcjach,
🔹 łatwo wpadające w złość lub ekscytację.
Rówieśnicy mogą je odrzucać, unikać, a w skrajnych przypadkach – wyśmiewać. Brak akceptacji i trudności w tworzeniu przyjaźni prowadzą do poczucia osamotnienia i jeszcze bardziej obniżają samoocenę.
Porównywanie się z innymi
Dzieci z ADHD często zauważają, że ich rówieśnicy lepiej radzą sobie w szkole, szybciej rozwiązują zadania, są chwaleni przez nauczycieli czy łatwiej nawiązują kontakty społeczne. Może to prowadzić do myślenia:
❌ „Inni są lepsi ode mnie.”
❌ „Nigdy sobie nie poradzę.”
❌ „Jestem gorszy.”
Powtarzające się doświadczenia porażki sprawiają, że dziecko zaczyna unikać nowych wyzwań, by uniknąć kolejnego rozczarowania.
Jak wspierać dziecko z ADHD w budowaniu samooceny?
Niska samoocena nie jest nieodwracalna – można ją odbudować poprzez odpowiednie wsparcie. Oto kilka kluczowych strategii, które mogą pomóc dziecku z ADHD lepiej się poczuć we własnej skórze.
🔹 Doceniaj mocne strony dziecka
Każde dziecko ma talenty i umiejętności, warto je dostrzegać i wzmacniać. Zamiast koncentrować się na brakach, pomagaj dziecku zauważać to, co robi dobrze.
✅ Chwal je za konkretne osiągnięcia, np.: „Świetnie sobie poradziłeś z tym zadaniem!”
✅ Zauważaj małe postępy – nawet jeśli coś nie jest idealne, liczy się wysiłek.
✅ Pomóż dziecku odkryć jego mocne strony – może świetnie rysuje, buduje z klocków, ma dobrą pamięć do historii?
🔹 Ustal realistyczne oczekiwania
Dopasowanie wymagań do możliwości dziecka zmniejsza ryzyko frustracji. Nie oczekuj, że nagle zacznie być perfekcyjnie zorganizowane – zamiast tego wprowadzaj małe kroki i konsekwentnie je wspieraj.
✅ Zamiast mówić: „Musisz skupić się przez całą lekcję”, powiedz: „Spróbuj się skupić przez 10 minut, potem zrobimy przerwę.”
✅ Pomagaj dziecku w planowaniu – np. korzystajcie z checklisty zadań do wykonania.
🔹 Pomóż dziecku w nauce strategii radzenia sobie
Techniki organizacji, planowania i zarządzania emocjami mogą zwiększyć poczucie skuteczności dziecka.
✅ Ucz dziecko korzystania z planerów, kalendarzy, aplikacji przypominających.
✅ Pokazuj mu sposoby radzenia sobie ze stresem – np. głębokie oddychanie, techniki relaksacyjne.
🔹 Zachęcaj do rozwijania pasji
Aktywności, w których dziecko odnosi sukcesy, wzmacniają jego poczucie własnej wartości.
✅ Jeśli dziecko lubi sport, zapisz je na zajęcia, gdzie będzie mogło się wykazać.
✅ Może uwielbia rysować lub budować? Wspieraj jego zainteresowania, nawet jeśli nie są szkolnymi przedmiotami.
🔹 Buduj atmosferę akceptacji
Najważniejsze, co możesz zrobić jako rodzic czy nauczyciel, to stworzyć dziecku poczucie, że jest kochane i akceptowane, bez względu na swoje trudności.
✅ Unikaj krytykowania dziecka za to, jak funkcjonuje jego mózg.
✅ Stosuj pozytywne komunikaty: „Wiem, że się starasz”, „Zrobisz to po swojemu i to jest w porządku.”
✅ Zapewnij dziecko, że jego wartość nie zależy od ocen czy opinii innych.
Dzieci z ADHD mają ogromny potencjał, ale potrzebują wsparcia, by go w pełni wykorzystać. Budowanie ich samooceny to proces wymagający cierpliwości, empatii i konsekwencji. Kluczowe jest wzmacnianie ich mocnych stron, stawianie realistycznych oczekiwań i otaczanie je akceptacją.
Pamiętajmy – dziecko, które czuje się wartościowe i akceptowane, ma większą motywację do nauki, lepsze relacje społeczne i większą wiarę w siebie. 💙
Alicja Krawczyk
psycholog >
Terapeuta SFBT
